Tàu Thống Nhất lúc 8 giờ sáng hôm ấy đông nghẹt. Người từ khắp nơi chen chúc, tiếng nói cười pha lẫn tiếng bánh sắt nghiến lên đường ray tạo nên âm thanh đặc trưng của những chuyến đi dài xuyên Việt. Trong toa số 5, nơi ghế cứng san sát nhau, có một người phụ nữ vẫn lặng lẽ ngồi nhìn ra cửa sổ, mặc kệ xung quanh ồn ào đến mức nào. Bà dáng người nhỏ nhưng rắn rỏi, tóc cắt ngắn, khuôn mặt nghiêm nghị nhưng ánh mắt nhiều ưu tư. Bà mặc bộ đồ đơn giản, chiếc ba lô bạc màu đặt sát chân. Không ai biết bà là ai, chỉ nghĩ bà là người lao động hoặc cán bộ về quê thăm nhà. Chỉ đến khi vụ việc xảy ra, cả toa mới tá hỏa: người phụ nữ ấy chính là một sĩ quan đặc công từng lập nhiều chiến công oanh liệt.
Chuyến tàu lướt qua đèo Hải Vân thì dừng ở ga Đà Nẵng. Một người đàn ông mặc quân phục bước lên. Quân hàm trung tá sáng loáng, bước đi ầm ĩ như thể toàn bộ con tàu này là của chính ông ta. Ông ta kéo vali một cách ồn ào, miệng liên tục phàn nàn, khiến nhiều hành khách phải quay lại nhìn. Ông ta tên Lâm — trung tá thuộc một đơn vị hậu cần trong quân khu. Người ta không mấy ai thích ông, bởi ông nổi tiếng nóng nảy, hách dịch, coi thường người khác. Nhưng vì cấp bậc, chẳng ai dám trái ý.
Ngay khi vừa đặt chân vào toa, ông đã quát lên với một cụ già đang lúi húi tìm chỗ:
— Lùi qua cho tôi. Để cái vali như thế, người ta đi sao được?
Cụ già giật mình, lúng túng. Bà Thoa – người phụ nữ trầm lặng – nhìn cảnh ấy nhưng không nói gì. Chỉ có cô nhân viên toa tàu vội đến đỡ, giúp cụ ổn định lại chỗ ngồi. Ánh mắt cụ già nhìn trung tá Lâm chứa đầy sự ngại ngùng, nhưng ông ta chẳng thèm liếc lại.
Lát sau, ông ta ngồi vào ghế đối diện bà Thoa. Chưa đầy năm phút, ông lại bắt đầu làm ầm lên:
— Ghế gì mà bé tí thế này? Đã trung tá quân đội mà đi cái tàu chật như cái hộp!
— Nhân viên đâu? Tàu chạy mà phục vụ kiểu gì vậy hả? Nước đâu?
Giọng ông lớn đến mức cả toa số 5 nghe rõ từng chữ. Một cô nhân viên trẻ – tầm đôi ba mươi, dáng người mảnh khảnh – chạy đến, cúi đầu nhẹ nhàng:
— Dạ anh thông cảm, toa đang đông, em đang hỗ trợ một hành khách bị tụt huyết áp, em đến ngay đây ạ.
Không để cô nói hết câu, ông ta vỗ mạnh xuống bàn, tiếng “đùng” vang lên khiến tất cả giật mình:
— Tôi là trung tá đấy! Cô biết không? Bộ đội mà lên tàu mà không được phục vụ đàng hoàng như thế này hả?
Cô nhân viên sợ đến xanh mặt, miệng lắp bắp xin lỗi. Những hành khách xung quanh bắt đầu khó chịu. Một bác trung niên nói nhỏ:
— Mặc quân phục mà hành xử thế này thì…
Chưa nói dứt câu, ông Lâm quay phắt lại:
— Ông nói cái gì? Muốn gì hả?
Không khí ngột ngạt đến mức trẻ con cũng im bặt. Và giữa sự căng thẳng ấy, chỉ có một người vẫn bình tĩnh: bà Thoa, người phụ nữ im lặng từ đầu chuyến. Bà nhìn thẳng vào ông Lâm, ánh mắt không sợ hãi, không né tránh, chỉ có sự quan sát rất chuyên nghiệp — cái kiểu quan sát của những người từng trải qua chiến trường và biết phân biệt đâu là sự yếu đuối, đâu là sự ngông cuồng.
Một lát sau, cô nhân viên mang ly nước đến, tay còn run nhẹ. Cô đặt ly lên bàn thì con tàu xóc mạnh khiến nước đổ ra áo ông Lâm. Chỉ một chút như vậy thôi cũng đủ khiến ông nổi cơn thịnh nộ.
Ông đứng bật dậy, giật mạnh tay cô gái:
— Cô làm trò gì thế hả!? Cô đổ nước vào quân phục của tôi à!?
Tiếng quát vang cả toa. Cô nhân viên sợ đến mức bật khóc:
— Em xin lỗi… em không cố ý… tàu xóc nên…
Ông ta không tin, nghiêng người về phía cô như muốn dồn ép:
— Cô làm tôi mất mặt đấy! Cô nghĩ tôi để yên cho cô hả?
Hành khách bắt đầu đứng lên can ngăn:
— Anh làm gì thì vừa thôi!
— Cô nó mới có hai mấy tuổi, anh nạt nộ kiểu gì thế?
Nhưng ông ta quát lớn:
— Im! Mấy người không biết tôi là ai à!?
Chính lúc ấy, bà Thoa đứng dậy.
Bà bước đến, không vội vàng nhưng đầy uy lực. Giọng bà trầm, rõ, và cực kỳ sắc:
— Bỏ tay cô ấy ra.
Ông Lâm quay lại, định quát tiếp:
— Bà là ai mà dám—
Chưa kịp nói hết câu, chỉ trong chưa đầy một giây, bàn tay bà Thoa đã xoay cổ tay ông ta ra sau, đè xuống bàn một cách gọn gàng, chính xác và không gây thương tích quá mức. Động tác nhanh đến mức những người đứng gần nhất cũng không nhìn rõ bà làm thế nào.
Tiếng “rắc” nhẹ vang lên. Không gãy xương, nhưng đủ khiến ông Lâm khuỵu xuống và thét lên:
— Á! Đau! Bà làm gì thế!?
Cả toa tàu hóa đá.
Một anh nhân viên tàu nhận ra ngay động tác võ thuật đặc trưng ấy, trợn mắt thốt lên:
— Trời đất… chị Thoa!? Trung đội trưởng đặc công 429… là chị đó sao?
Cả toa xôn xao. Cô nhân viên bị nạt vẫn còn khóc, nhìn bà Thoa như nhìn vị cứu tinh không ngờ đến.
Ông Lâm đau đớn, mặt méo xệch, cố giằng tay ra.
Nhưng giọng bà Thoa rất lạnh:
— Anh đang mặc quân phục. Anh đại diện cho quân đội nhân dân Việt Nam. Anh xem lại cách hành xử của mình đi.
Ông ta đỏ mặt, nhưng lại không phản ứng được vì bị khóa tay quá chuẩn.
— Bà… bà muốn gì… thả tôi ra…
— Tôi không muốn gì cả. Nhưng anh phải xin lỗi cô nhân viên. Và xin lỗi hành khách trong toa này.
Ông Lâm vẫn còn sĩ diện:
— Tôi là trung tá… tôi không—
Một giây sau, bà Thoa ấn nhẹ vào huyệt tay. Ông ta bỗng bật khóc nức nở như một đứa trẻ:
— Đau quá… được rồi… tôi xin lỗi… tôi xin lỗi mà…
Cảnh tượng trung tá quân đội khóc ngay giữa toa tàu khiến ai cũng bàng hoàng. Không phải vì ông yếu, mà vì chưa từng thấy có ai bị chỉnh đốn theo cách… gọn gàng đến vậy.
Sau khi ông xin lỗi, bà mới thả tay. Bà quay sang cô nhân viên:
— Không sao rồi. Cháu về làm việc đi.
Cô gái liên tục cúi đầu cảm ơn, mắt vẫn đỏ hoe.
Cả toa nhìn bà với ánh mắt nể phục. Nhưng bà chỉ thở dài, ngồi về ghế, tay vuốt nhẹ chiếc ba lô bạc màu. Không ai biết rằng bên trong là bộ hồ sơ xin nghỉ hưu non — kết quả của nhiều tháng đấu tranh nội tâm.
Ít phút sau, ông Lâm – giờ đã dịu lại phần nào vì xấu hổ – ngồi im nhưng thi thoảng vẫn lén nhìn về phía bà, ánh mắt lẫn lộn giữa sợ và nể. Cuối cùng, ông không chịu nổi sự im lặng ấy, cất giọng run run:
— Tại sao… tại sao chị lại ra tay mạnh như vậy?
Bà không nhìn ông, chỉ nói nhỏ, rất nhỏ nhưng đủ cả toa nghe:
— Để nhắc anh nhớ anh là ai. Và để tránh cho anh mắc phải sai lầm lớn hơn. Tôi từng cứu đồng đội, từng ôm những thân thể đồng đội đã hy sinh ra khỏi chiến trường. Tôi biết quân phục đáng giá thế nào. Anh đừng làm nó bẩn thêm.
Ông Lâm cúi đầu, nước mắt lại trào ra — nhưng lần này không phải vì đau mà vì xấu hổ.
Con tàu tiếp tục lao về phía Bắc. Bầu không khí trong toa lặng đi, nhưng không còn căng thẳng. Cô nhân viên thỉnh thoảng lén nhìn bà Thoa, miệng khẽ cười biết ơn. Hành khách thi thoảng lại thì thầm:
— Đặc công thật kìa…
— Giỏi quá…
— Hành xử quá đúng…
Một bác lớn tuổi ngồi cạnh nói nhỏ với bà:
— Cô xử đẹp thật. Nhưng sao cô… về sớm vậy? Tôi nghe người ta nói cô xin về hưu non?
Bà im một lúc lâu, nhìn ra cửa kính đang lướt qua những dãy núi.
— Tôi mệt rồi bác ạ. Ba mươi năm quân ngũ… giờ thấy mình không còn hợp với môi trường nữa. Nhiều thứ… không phải cứ đánh giặc là xong.
Ánh mắt bà nhìn xa xôi, như nhìn vào những ký ức cũ, nơi tiếng súng, nơi hy sinh, nơi đồng đội… nơi danh dự. Và có lẽ cũng nơi những vết thương tinh thần mà bà chưa từng kể cho ai.
Đến ga Huế, ông Lâm đứng lên, cúi đầu thật sâu trước bà – cái cúi đầu của một người hiểu rằng mình đã sai và biết ơn người đã nhắc mình trở lại đúng đường.
— Cảm ơn chị. Nếu không có chị… có lẽ tôi còn làm điều tệ hơn.
Bà chỉ gật đầu.
— Tốt rồi. Nhớ đừng bao giờ quát mắng người yếu thế nữa. Quân đội không dạy anh như vậy.
Ông Lâm rời tàu trong lặng lẽ, khác hẳn vẻ ầm ĩ khi bước lên.
Khi tàu chạy tiếp, cô nhân viên lại đến gần, lí nhí nói:
— Cháu cảm ơn cô. Cháu chưa từng thấy ai mạnh mà hiền như cô.
Bà Thoa cười hiền, nụ cười mà ít ai từng thấy nãy giờ:
— Mạnh để bảo vệ người khác, không phải để làm họ sợ. Cháu nhớ điều đó là được.
Cả toa im lặng, nhưng ai cũng hiểu mình vừa chứng kiến một câu chuyện không phải ngày nào cũng có: một bài học về sự đúng mực, lòng can đảm và phẩm chất người lính chân chính.
Và khi mặt trời buổi trưa rọi vào toa tàu, người ta thấy bà Thoa khép mắt lại, tựa đầu vào ghế, bình thản như người vừa trút được gánh nặng lâu năm. Trong tiếng xình xịch đều đặn của tàu Thống Nhất, bà thì thầm rất khẽ:
— Ba mươi năm rồi… giờ mới thấy nhẹ lòng…
Hành khách không hiểu bà nói với ai. Nhưng họ đều biết: người phụ nữ nhỏ bé ấy, dù đã mệt mỏi, vẫn giữ trong tim phẩm chất của một người lính đặc công – mạnh mẽ, nhân hậu và kiêu hãnh.
Câu chuyện lắng xuống, nhưng dư âm nó theo suốt chặng đường còn lại của con tàu.
